Uma baahnid in aad wareerto, qaaxada waa la daaweyn karaa waana laga bogsan karaa haddii daawoyika la qaato, xaalado kooban mooyaane. Si kastaba ha ahaatee waxa lagama maarmaan ah, in aad daawoyinka u qaadatid sida uu kugu amro dhakahtarkaaga iyo kalkaalisadaadu adigoo aan waxba ka dhimayn.
Jermiga qaaxado marka la beero waxa uu qaataa inmuddo ah si uu abuurku u baxo, qaar ka mid ah jeermiga qaaxada ayaa negaada iyagoo aan qaybsamin muddo dheer. Daawada qaaxada ee Antibiotigu waxa ay dhishaa jermigu marka uu ku jiro xaaladda uu qaybsamo ama badanyo. Sido kale waxa dhici karta in ay jiraan tiro yar oo ka mid ah tirda badan oo aan daawadu waxba ka tarin.
Sidaas awgeed daawaynta waxa lagu bilaabaa dhowr daawo oo kala duwan isla mar. Tani waa hab wanaagsan oo lagu dili karo dhammaan jeermiga qaaxada lagagana hortegi karo si aanu u noqon kuwo daawada adkaysi u yeeesha.
Daawooyinka ugu caansan ee loo isticmaalo daawaynta qaaxadu waa:
- Rifampicin
- Isoniazid
- Pyrazinamide
- Ethambutol
Waqtibadan ayay qadataa is loo dilo dhammaan Jeermiga qaaxada, daawaynta qaaxadu waxa ay qaadataa ugu yaraan lix bilood, inta badanna way ka dheeraan kartaa. Sida ugu badan, afar daawo ayaa la siiyaa labada bilood ee ugu horeeya, ka dibna daaweyntu waxa ay socotaa iyadoo laba daawo la qaadanaayo.
Inta badan waxa aad dareemi ladnaasho todobaadyo yar gudahood. Si kastaba weli waxa jidhkaaga ku jira jeermiga qaaxada oo weli nool. Xataa haddii aanad lahayn wax calaamad ah oo xanuunka ah, waxa muhiima inaad weli waddo qaadashada daawada ilaa jeeermiga oo dhan uu kaa dhinto.
Daawyanta qaaxada waxa lagu bilaabaa isbitaalka. Dhakhtarkaaga ayaa masuul ka ah in uu qorhseeyo daaweynta khaaska kuu ah, sida in kuu kuu dooro oo xadido qiyaasta daawada iyo muddada daaweynta. Waxa aad dhakhtarkaaga waydiin karta maculumaad khaasa oo khuseeya daawayntaada.
Daaweynta tooska loo eegayo
Daawada qaaxada waxa qofka la liqsiiyaa tiiyo isha lagu hayo in qofku liqay.
Daawada tooska loo eegayo waxa la yidhaa (DOT: Directly Observed Treatement). Xaaladaha qaar qaadashada daawada waxa lagula socon karaa shaashada videoga. Taas waxa la yidhaadaa qaadashada daawada ee lagula soconaayo video (VOT: Video Observed Treatment). Taas waxa lagu fuliyaa tiiyoo bukaanku uu iska duubayo video marka uu liqaayo daawada ka dibna uu klip u diraayo kalkaalisada si ay u aragto.
Waxa waajiba in aad taageerto tilmaamaha ay shaqaaluhu ku siinayaan muddada daawyantu socoto oo dhan. Sababta ah in mudada daawayntu dheertahay iyo daawooyinka oo fara badan, waxa ay noqonaysaa in ay ku adkaato in aad daawada si joogto ah u qaadato maaalinkasta. Ujeedada daawaynta tooska loo eegay in qofku liqayo daawada waa in lagugu caawiyo sidii aad daawada joogto ugu qaadan lahayd, iyo in lagugu caawiyo sidii aad dhaqso ugu bogsan lahayd.
Daawada waxa loo qaataa habka ah in kalkaalisada ama qof klale oo xirfadle caafimaad ahi uu fiirinayo marka aad liqayso qiyaastii maalin kasta. Waxa kale oo ay la soconayaan wixii dhibaato ah ee daawadu kuu keento iyo xaladaada caafimaad,iyo in ay ka jawaabaan wixii su’aala ah ee aad tabanayso. Carruurta waalidka ayaa siinaya daawada tiiyo uu la joogo kormeere xirfad caafimaad lihi.
Dhakhtarka masuulka ka ah daawyenta ayaa go’aanka waqtiga daawada toos loola soconayaa, markay billabmayso, waxa laga bedelaayo iyo waqtiga ay dhammaanayso. Isbitaalka gudihiisa kalkaaliso ayaa eegaysa marka aad daawada liqayso. Inta ka horeysa inaanad guriga ku noqon, waxa lagu heshiinayaa sida ay daawadu kuu soo gaadhayso marka aad isbitaalka ka baxdo. Qaadashada daawadu waxa ay ka dhacaysaa Bukaan socodka isbitaalka, ama goob caafimaad, ama goobta caafimaadka shaqaalaha, ama goob dugsi waxbasho ah, ama xafiiska qaabilaada qaxootiga. Haddii xaladdaadu u baahan tahay kalkaaliso ayaa kormeeri karta qaadashada daawada adoo guirgaaga jooga ama meel kale oo aad deggan tahay. Daawaynta waxaa lagu bixin doonaa la-fiirsasho shan ilaa todoba maalmood usbuucii iyadoo ku xiran xaaladaada. Sida loo habeeyo daaweynta loo arkay way ku kala duwan tahay degmada.
Haddii aad qaadashada daawada qaaxada googoyso ama aad qaadan waydid, qaar ka mida daawada adoo kolna qaadanaya kolna joojinaya, waxa ay noqonaysaa khatar. Jeermiga qaaxada ayaa badan doona xanuunkaaguna muddo dheer ayuu socon doonaa. Jeermiga qaaxadu waxa uu noqon doonaa mid daawada aad qaadaneyso u yeesha adkaysi. Waxa dhici karta in laguu bilaabo daawoyin kale haddii daawadii hore aan waxba kuu tarayn. Daawoyinka cusubi waxa ay u baahan yihiin in aad qaadato muddo dheer, waxa ay keenyaaana dhibaatoyin badan.
- Jeermiga qaaxada waxa dabargoyn karaa tiiyo daawada qaaxada si joogta ah loo qaadanayo
- Qaaxada waxa lagaga bogsan karaa haddii aad daawada u qaadatid si lagugula taliyay
- Ha beddelin ama ha joojin daaweynta
- Wada qaado daawada xataa haddii aad dareemayso inaad fiican tahay
- Daawyantu waxa badbaadinaysaa khatarta in cudurka la isku gudbiyo
Kormeerka Daawaynta
Bogsashadaada si taxadir leh ayaa loola socon doonaa, taas oo ka dhacaysa bukaan socodka isbitaalka bishiiba ama labadii billoodba, muddada ay daawayntaadu socoto. Booqashada bukaansocdka si loola socdo daawaynta waxa laguu samayn sawirka laabta, dhiig baadhis, iyo in xaakada la qaado. Waxa kale oo aad waqti u heli inaad dhakhtarka su’aalo waydiiso.